Arytmia serca

Objawy arytmii serca

Pamiętaj, że sporadyczne odosobnione zakłócenia rytmu serca w postaci skurczów dodatkowych są zjawiskiem częstym i na ogół niegroźnym. Do poważniejszych zaburzeń rytmu serca należą:

Częstoskurcz (tachykardia), czyli nieprawidłowe przyspieszenie rytmu serca, objawiające się jako:
♦    Nawracające kołatanie (palpitacja), określane jako nieprzyjemne wrażenie silnego i szybkiego bicia serca. Kołatanie może być odczuwane jako silne pulsowanie w obrębie szyi, „podskakiwanie”, trzepotanie, walenie, gonienie serca.
♦    Nieprzyjemne uczucie w klatce piersiowej, osłabienie, uczucie omdlewania, poty, brak tchu, dezorientacja, zawroty głowy.

Rzadkoskurcz (bradykardia), nieprawidłowe spowolnienie rytmu serca, objawiające się jako:
♦    Zmęczenie, duszność, uczucie pustki w głowie, omdlenie.

ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦    Odczuwasz nieregularne bicie serca, nawracające lub powodujące dyskomfort. Każda arytmia wymaga badania przez lekarza.
♦    Zażywając leki z powodu arytmii, zauważysz pojawienie się innego rodzaju niemiarowości. Niektóre leki antyarytmiczne mogą pogarszać podstawową chorobę.
♦    Zażywając leki antyarytmiczne, stwierdzisz, że mają one działanie niepożądane, czego przejawem są zawroty głowy, wymioty, nudności, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach, biegunka, utrata apetytu, omdlenia. Zmiana leku często usuwa te objawy.

Zdrowe serce jest fenomenem sprawności. Dzięki regularnym silnym skurczom czterech jam działa niczym pompa, tłocząca w ciągu minuty przez całe ciało około 5 litrów krwi. Każde odczuwane uderzenie serca składa się w istocie z dwóch skurczów: jednym jest skurcz przedsionków, drugim – skurcz komór. Skurcze te są wyzwalane przez bodźce elektryczne powstające w węźle zatokowym utworzonym przez wyspecjalizowane komórki i położonym w prawym przedsionku.

Każde zaburzenie podstawowego rytmu serca to arytmia, czyli niemiarowość Praktycznie każdy miewa sporadycznie jakiś rodzaj arytmii. Najczęściej bywa to niewinne kołatanie (palpitacja) serca lub tzw. skurcze dodatkowe, które odczuwamy jako „podskakiwanie” serca (w rzeczywistości to, co odczuwamy jako „podskakiwanie”, jest skurczem przedwczesnym, tak słabym, że go nie odczuwamy; po krótkiej 1 -2-sekundowej przerwie następuje silniejszy skurcz; przerwa między tymi dwoma skurczami jest odczuwana jako „podskakiwanie” serca). Łagodne odosobnione skurcze dodatkowe są niegroźne. Jednak jeżeli arytmia występuje często, należy zwrócić się do lekarza.

Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje arytmii: częstoskurcz, czyli nieprawidłowe przyspieszenie podstawowego rytmu serca, i rzadkoskurcz, czyli nieprawidłowe spowolnienie rytmu. (Określenia te odnoszą się tylko do wyjątkowo dużego przyspieszenia lub spowolnienia akcji serca i nie stosują się do normalnych zmian rytmu, jakie zachodzą w ciągu doby, w zależności od tego, czy pozostajemy w spoczynku, czy też wykonujemy jakiś wysiłek). W stanie spoczynku częstość akcji serca wynosi 60-100 uderzeń na minutę. Za częstoskurcz uważa się przyspieszenie powyżej 1 00 uderzeń na minutę, za rzadkoskurcz – poniżej 60 uderzeń na minutę. Zarówno częstoskurcz, jak i rzadkoskurcz mogą mieć charakter napadowy lub stały.

Większość arytmii to częstoskurcze. Niektóre powstają w przedsionkach, inne-w komorach serca. Bardziej niebezpieczne są arytmie komorowe. Przyczyną większości przypadków nagłego zgonu z powodu choroby serca nie jest, jak do niedawna sądzono, zawał mięśnia sercowego, lecz arytmia komorowa. Szczególnie groźne jest migotanie komór – szybkie niemiarowe skurcze poszczególnych włókien mięśnia komór serca, tak nieskoordynowane, że komory nie kurczą się jako całość, lecz chaotycznie miotają, wskutek czego ustaje krążenie krwi, Migotanie komór, jeśli nie zastosuje się zabiegów reanimacyjnych, prowadzi do śmierci w ciągu kilku minut.

Przyczyną rzadkoskurczu mogą być zaburzenia w obrębie sieci nerwów regulujących pracę serca w węźle zatokowym, w którym powstają bodźce elektryczne, albo w przewodzeniu tych bodźców w obrębie serca. W tym ostatnim przypadku, określanym jako blok serca, sygnały elektryczne nie docierają z przedsionków do komór wskutek różnych zaburzeń przewodzenia. Przewodzenie tych bodźców może być zablokowane na stałe lub przejściowo. W najgorszym przypadku aktywność elektryczna serca może ustać całkowicie, co powoduje zatrzymanie czynności serca.

PRZYCZYNY

Do zaburzeń podstawowego rytmu serca mogą prowadzić różne choroby uszkadzające mięsień sercowy lub zastawki, albo wywierające wpływ na aktywność elektryczną serca. Arytmie mogą zatem być następstwem różnych chorób serca. Częstą przyczyną bywa zaawansowana choroba wieńcowa. Powstająca w jej wyniku blizna w mięśniu sercowym może doprowadzić do przerwania drogi przewodzenia bodźców elektrycznych. Arytmie mogą powstawać także w wyniku wad wrodzonych lub nabytych, wad zastawek, jak też w przebiegu innych chorób, zwłaszcza płuc i w nadczynności tarczycy. Przyczyną arytmii może być także czynnik zewnętrzny, np. porażenie prądem lub ciężki uraz klatki piersiowej.

Arytmie komorowe najczęściej powstają w wyniku chorób serca, a także stanowią znane powikłanie zawału. Arytmie nadkomorowe (przedsionkowe) także są przeważnie związane z różnymi chorobami serca, często jednak przyczyna ich pozostaje nieznana. Migotanie przedsionków często wiąże się z nadciśnieniem tętniczym. Różne rodzaje rzadkoskurczu bywają następstwem bloku serca.

Do powstawania arytmii mogą prowadzić również zaburzenia w obrębie układu nerwowego autonomicznego, który reguluje wszystkie czynności organizmu niezależnie od woli, w tym także pracę serca. Jego prawidłowa funkcja zależy od utrzymania subtelnej równowagi między częścią współczulną (sympatyczną), która przyspiesza czynności organizmu, a częścią przywspółczulną (parasympatyczną), która je zwalnia. Równowagę tę może zaburzyć np. udar mózgu, powodując powstanie arytmii.

Zaburzenie rytmu serca może być wywołane nagłym wlewem dożylnym pewnych substancji chemicznych lub hormonów. Przyspieszenie czynności serca i inne zaburzenia rytmu mogą wywoływać leki i narkotyki, np. kofeina, nikotyna, alkohol, kokaina oraz inhalacja preparatów aerozolowych. To samo mogą spowodować sytuacje, w których dochodzi do nagłego uwalniania do krwi adrenaliny, np. wstrząs, przestrach, lęk.

DIAGNOSTYKA I BADANIA

Najdokładniejsze potwierdzenie arytmii daje zapis elektrycznej aktywności serca (EKG). Badanie elektrokardiograficzne ma znaczenie tylko wtedy, gdy zapis EKG zostanie zarejestrowany podczas trwania niemiarowości, co nie zawsze bywa możliwe. W celu wykrycia podejrzewanej arytmii zakłada się pacjentowi tzw. monitor Holtera – urządzenie rejestrujące czynność elektryczną serca przez 24 godziny.

Łatwiej jest rozpoznać zaburzenia rytmu na podstawie testów prowokujących jej wystąpienie. Testem takim może być np. próba wysiłkowa na stacjonarnej bieżni, mogąca wyzwolić arytmię prowokowaną przez wysiłek fizyczny.

Pomocne dla rozpoznania i ustalenia typu nie-miarowości jest badanie elektrofizjologiczne. Polega ono na wprowadzeniu do serca przez żyły lub tętnice cewnika z miniaturowymi elektrodami, które umieszczone w różnych punktach serca rejestrują przewodzenie bodźców elektrycznych. Otrzymana w ten sposób „elektryczna mapa serca” pozwala ustalić lokalizację, kierunek i szybkość przewodzenia bodźców i co za tym idzie, wskazać lekarzowi miejsce powstawania zaburzeń lub przerwania przewodzenia.