OBJAWY
♦ Chudnięcie przy zwiększonym apetycie.
♦ Przyspieszona czynność serca, podwyższone ciśnienie krwi, nadpobudliwość nerwowa.
♦ Nadwrażliwość na ciepło.
♦ Częstsze wypróżnienia, czasem biegunka.
♦ Osłabienie mięśni, drżenie rąk.
♦ Wole (powiększenie gruczołu tarczowego w postaci obrzmienia u podstawy szyi).
♦ Wytrzeszcz oczu.
♦ U kobiet nieregularne miesiączki lub całkowite ich ustanie.
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦ Masz stany podgorączkowe, czujesz pobudzenie, majaczysz lub masz szybkie tętno. Mogą to być objawy przełomu tarczycowego, w którym nadmiar hormonów tarczycy może stworzyć sytuację zagrażającą życiu.
Opisana po raz pierwszy na początku XIX wieku przez Irlandczyka sir Roberta Gravesa (a w Niemczech przez Karla von Basedowa) choroba jest jedną z najczęstszych chorób tarczycy. Jej główną przyczyną jest nadczynność tarczycy, czyli nadprodukcja hormonów tarczycy. Po ustaleniu prawidłowego rozpoznania leczenie choroby jest dość łatwe. W części przypadków choroba Basedowa ustępuje na stałe po kilku miesiącach lub latach. Pozostawiona bez leczenia może jednak doprowadzić do poważnych powikłań, a nawet do śmierci.
Wprawdzie objawy choroby Basedowa mogą być przykre, ale szybko podjęte właściwe leczenie pozwala uniknąć niekorzystnych następstw.
PRZYCZYNY
Hormony wydzielane przez tarczycę regulują przemianę materii, czyli szybkość, z jaką organizm zamienia pokarm na energię. Wielkość przemiany jest bezpośrednio związana z ilością hormonu „spali nowego”, jaki krąży we krwi. Jeśli z jakichkolwiek przyczyn gruczoł tarczowy wydziela za dużo tego hormonu, to przemiana w organizmie nabiera wysokich obrotów, powodując przyspieszenie czynności serca, poty, drżenie i chudnięcie – typowe objawy nadczynności tarczycy u człowieka. Normalnie produkcja hormonów tarczycy jest regulowana przez inny związek chemiczny, tzw. hormon pobudzający tarczycę (TSH); zwany też tyreotropiną, uwalniany z przysadki mózgowej. W chorobie Basedowa zaburzenia układu odpornościowego prowadzą do powstawania nieprawidłowych przeciwciał, czyli białek obronnych, które są podobne do wspomnianych wyżej chemicznych „posłańców” przysadki (patrz: Zaburzenia odporności). Pobudzona przez te fałszywe sygnały wytwórnia hormonów w tarczycy zaczyna produkować je w nadmiarze.
Nie wiadomo dokładnie, dlaczego układ odpornościowy (immunologiczny) produkuje te wadliwe przeciwciała. Dziedziczność i inne czynniki odgrywają w tym prawdopodobnie jakąś rolę. Jak wykazują badania, jeżeli jeden z bliźniaków jedno-jajowych zachoruje na chorobę Basedowa, to drugi jest obarczony 50-procentowym ryzykiem zachorowania. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni. U palaczy tytoniu zapadających na chorobę Basedowa występuje większa skłonność do zmian w obrębie narządów wzroku niż u pacjentów niepalących.
Charakterystycznym dla choroby Basedowa powikłaniem są zmiany oczne, zwykle w postaci zapalenia i obrzęku mięśni gałki ocznej i tkanki oczodołu, powodujące wytrzeszcz – nadmierne wysunięcie gałki ocznej poza brzeg kostny oczodołu. Wytrzeszcz powstaje jednak tylko w niewielkim odsetku przypadków choroby Basedowa. Nasilenie wytrzeszczu nie idzie w parze z ciężkością choroby. Nie jest jasne, czy powikłanie to jest wynikiem samej choroby, czy też jest zjawiskiem całkowicie odrębnym, chociaż jakoś z chorobą tarczycy związanym. Wytrzeszcz powoduje bolesność, wysychanie i podrażnienie oczu. Wypchnięte do przodu oczy są narażone na nadmierne urazy i zaczerwienione, częściowo dlatego że niedomykające się powieki nie chronią ich dostatecznie.
W ciężkich przypadkach wytrzeszczu, należących do rzadkości, obrzęknięte mięśnie mogą bardzo uciskać nerw wzrokowy, co prowadzi do częściowej ślepoty barw i zmniejszenia ostrości wzroku. Mięśnie gałki ocznej osłabione długotrwałym zapaleniem mogą utracić zdolność kontroli ruchów, w wyniku czego powstaje widzenie podwójne.
DIAGNOSTYKA I BADANIA
Chorobę Basedowa można rozpoznać już na podstawie 1-2 testów. Lekarz jednak może posłużyć się większą liczbą badań, by potwierdzić rozpoznanie i wykluczyć inne choroby. Analiza krwi wykaże, czy podwyższony jest poziom dwóch hormonów -tyroksyny i trójjodotyroniny, wytwarzanych przez tarczycę, oraz czy jest nieprawidłowo niski poziom hormonu pobudzającego tarczycę (TSH), co razem charakteryzuje nadczynność tarczycy i chorobę Basedowa.
Aby potwierdzić rozpoznanie choroby Basedowa, lekarz może zlecić wykonanie testu wychwytu jodu promieniotwórczego, który pozwala dowiedzieć się, czy tarczyca nie wychwytuje jodu w nadmiarze. Gruczoł wykorzystuje jod do produkcji hormonów i jeżeli gromadzi go za dużo, to oczywiście produkuje też za dużo hormonów.
Jeżeli jedynym objawem jest wytrzeszcz, lekarz prawdopodobnie zleci wykonanie testów na nadczynność tarczycy, ponieważ zmiany oczne mogą być niezależne od choroby Basedowa. Oceny mięśni gałki ocznej można też dokonać za pomocą ultrasonografii, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Objawy obrzęku wykryte w tych badaniach potwierdzają rozpoznanie choroby Basedowa.
LECZENIE
Jeśli masz lub tylko podejrzewasz u siebie chorobę Basedowa, konieczne jest profesjonalne ustalenie rozpoznania i – w razie potrzeby – planu postępowania terapeutycznego odpowiedniego w danym przypadku. Choroba ma źródło w złym funkcjonowaniu układu odpornościowego; celem leczenia zarówno konwencjonalnego, jak i naturalnego jest przywrócenie prawidłowej równowagi w poziomie hormonów tarczycy we krwi i usunięcie dolegliwości.
W leczeniu choroby Basedowa stosuje się także leki o działaniu przeciwtarczycowym, np. propyl-tiouracyl i metamizol. Po rozpoczęciu leczenia objawy nadczynności tarczycy mogą ustępować po kilku miesiącach, ponieważ tarczyca wyprodukowała i zmagazynowała tak dużą ilość hormonu, że może podtrzymać jego wysokie stężenie w krążącej krwi. Z chwilą wyczerpania się tych zapasów produkcja hormonu powinna obniżyć się do poziomu prawidłowego. Choć może wydawać się, że choroba całkowicie ustąpiła, konieczne bywa dalsze przyjmowanie leków dla utrzymania czynności tarczycy w granicach prawidłowych. Nawet wtedy, gdy choroba ustąpi i lekarz zdecyduje, że można odstawić leki, konieczna jest mniej więcej raz do roku wizyta u lekarza dla upewnienia się, że nie ma nawrotu nadczynności tarczycy.
Blokery beta-adrenergiczne, atenolol i propranolol, często przepisywane w leczeniu chorób serca i nadciśnienia, są także stosowane u niektórych pacjentów w leczeniu palpitacji serca i drżenia rąk – objawów charakterystycznych dla choroby Basedowa. Przed zastosowaniem tych środków lekarz musi upewnić się, czy nie chorujesz na astmę ani nie masz żadnych problemów z sercem.
Leczenie promieniotwórczym jodem i lekami przeciwtarczycowymi bywa zwykle skuteczne w obniżeniu wydzielania hormonów tarczycy, czasem jednak najlepszym rozwiązaniem bywa leczenie chirurgiczne. Na przykład jeśli choroba rozwinie się przed lub podczas ciąży lub nie decydujesz się na leczenie jodem promieniotwórczym albo masz uczulenie na leki przeciwtarczycowe, lekarz może rekomendować wycięcie tarczycy – operację stosunkowo bezpieczną i prostą, polegającą na usunięciu prawie całej tarczycy.
Ponieważ wiele leków konwencjonalnych znacznie zmniejsza zdolność tarczycy do produkcji hormonów, leki te zwiększają możliwość wywołania niedoczynności tarczycy – potencjalnie ciężkiego stanu, związanego z niedostateczną produkcją hormonów {patrz: Choroby tarczycy). Dlatego też po przebyciu którejś z wyżej opisanych kuracji musisz nadal pozostawać pod okresową opieką lekarza, aby nie doszło do nadmiernego obniżenia poziomu hormonów tarczycy.
MEDYCYNA KONWENCJONALNA
W łagodnym przypadku choroby Basedowa lekarz może zdecydować się na obserwację przebiegu choroby, zanim postanowi rozpocząć leczenie. Jeżeli interwencja lekarska jest konieczna, to najczęściej stosuje się dwa rodzaje leczenia konwencjonalnego do skorygowania produkcji hormonów przez tarczycę.
Tylko w około 5% przypadków choroby Basedowa występują poważniejsze objawy oczne, wymagające interwencji lekarskiej. Prawie potowa przypadków z wytrzeszczem to łagodna postać choroby Basedowa, w której skuteczne są prostsze metody leczenia.
Pacjenci z objawami ocznymi mogą uzyskać przejściową ulgę, stosując leki takie jak prednizon, metyloprednizolon i deksametazon, które zmniejszają zaczerwienienie, obrzęk i bolesność. Leków tych nie można jednak stosować przez dłuższy okres, gdyż mogą doprowadzić do zaników kostnych, osłabienia mięśni i przybierania na wadze. Objawy oczne i przypadki ciężkiego wytrzeszczu leczy się radioterapią lub chirurgicznie. Przed poddaniem się leczeniu chirurgicznemu nie zapomnij zapytać lekarza o możliwe powikłania.
ODŻYWIANIE, WITAMINY I MINERAŁY
Przy nadczynności tarczycy jedzenie produktów hamujących wytwarzanie hormonów tego gruczołu może pomóc obniżyć ich poziom. Są to m.in. kapusta, brzoskwinie, rzodkiewki, orzeszki ziemne, brukiew, soja i szpinak. Skuteczne mogą się również okazać iniekcje witaminy B complex.
STYL ŻYCIA
Uważa się, iż po ustabilizowaniu rytmu serca ćwiczenie codziennie przez 15-20 minut aerobiku doskonale pomaga podtrzymać należyte funkcjonowanie tarczycy.
TERAPIE ZIOŁOWE
Dla usunięcia objawów choroby Basedowa spróbuj zażywać 3 razy dziennie nalewkę z mieszanki 4 części Lycopus spp., 2 części serdecznika (Leonurus carcliaca), 2 części tarczycy (Scutellaria lateritlora) i 1 części głogu (Crataegus laevigata).
♦ Jeśli powieki nie domykają się i nie możesz całkowicie zamknąć oczu, zastosuj na noc przepaskę. Będzie ona przeciwdziałać wysychaniu rogówek.
♦ Stosuj sprzedawane bez recepty lub na receptę sztuczne łzy do zwilżania wysychających oczu.
♦ Jeśli rano oczy są zaczerwienione i opuchnięte, sypiaj z wysoko uniesioną głową.
♦ Noś przyciemnione okulary do ochrony oczu przed jaskrawym światłem, słońcem i wiatrem