OBJAWY
♦ Silny ból brzucha i biegunka.
♦ Skurcze lub ból pojedzeniu, szczególnie w dolnej prawej części brzucha.
♦ Stany podgorączkowe utrzymujące się przez dłuższy czas, brak apetytu, ciągłe uczucie zmęczenia, chudnięcie z jednoczesnymi wymiotami i nudnościami.
♦ Zapalenie stawów jednocześnie z wymienionymi objawami.
♦ U niemowląt: brak przyrostu masy ciała; u dzieci w wieku przedszkolnym: opóźniony rozwój fizyczny w stosunku do rówieśników.
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦ Nagle pojawiają się silny ból brzucha, gorączka, konieczność oddania dużej ilości gazów lub skurcze jelit; może być to początek zapalenia wyrostka robaczkowego lub zapalenia jelit.
♦ Cierpisz na przedłużającą się biegunkę, szczególnie jeżeli miałeś przedtem iloestomię; grozi ci odwodnienie.
♦ Masz wszystkie wymienione wyżej objawy i dodatkowo wymiotujesz; może być to sygnał, że nastąpiła całkowita niedrożność jelit.
Choroba Crohna (w Polsce nazywana także chorobą Leśniowskiego-Crohna) to schorzenie jelit polegające na tworzeniu się przewlekłych zmian zapalnych. Ściana jelit ulega owrzodzeniu i zgrubieniu, co prowadzi do zrostów i blizn, które utrudniają trawienie oraz wchłanianie. W rezultacie następuje pogorszenie stanu fizycznego organizmu. Objawy kliniczne choroby Crohna są podobne do występujących we wrzodziejącym zapaleniu jelit. Odróżnianie tych dwóch chorób jest możliwe tylko za pomocą badania mikroskopowego wycinka jelit pobranego drogą biopsji. Zmiany zapalne w chorobie Crohna mogą występować w każdym odcinku jelita, ale zazwyczaj dotyczą końcowego odcinka jelita cienkiego lub jelita grubego.
Chorobę Crohna rozpoznaje się na ogół u ludzi w wieku 20-30 lat (choć czasami także u małych dzieci), częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jest nieuleczalna, objawy nigdy nie ustępują całkowicie. Chorzy mają co pewien czas napady bólu brzucha i biegunki, a po nich następują długie bezobjawowe okresy remisji trwające tygodnie, a nawet miesiące.
Częstym powikłaniem choroby Crohna jest tworzenie się w okolicy odbytu szczelin, wąskich połączeń jelita ze skórą. Leczenie operacyjne polega na zamknięciu tych szczelin. Niektórzy chorzy są bardzo podatni na inne schorzenia, np. choroby oczu i skóry, oraz na kamicę nerkową i zapalenie stawów kolan, łokci, nadgarstków. U osób, które cierpią na chorobę Crohna 20 lat lub dłużej, istnieje ryzyko rozwoju raka jelita grubego, dlatego powinny one regularnie poddawać się badaniom kontrolnym.
PRZYCZYNY
Uważa się, że są one autoimmunologiczne. Zapalenie bowiem wynika z zaatakowania jelita przez własny układ immunologiczny. Próbowano odkryć wirusa odpowiedzialny za te zmiany, jednak bez skutku. Niektórzy naukowcy twierdzą, że przyczyną choroby mogą być substancje dodatkowe zawarte w pokarmach (np. kredowe, używane do produkcji lodów i wielu przetworów mlecznych) oraz pastach do zębów. Na chorobę Crohna częściej zapadają palacze, ma też u nich znacznie cięższy i szybszy przebieg.
Objawy podobne do obserwowanych w chorobie Crohna – gorączka, ból brzucha i biegunka -mogą wystąpić przy zażywaniu niektórych antybiotyków oraz towarzyszyć zakażeniom pasożytniczym, np. lambliozie.
DIAGNOSTYKA I BADANIA
Diagnozę choroby Crohna stawia się na podstawie badania radiologicznego przewodu pokarmowego, szczególnie końcowego odcinka jelita cienkiego i jelita grubego. Aby potwierdzić rozpoznanie, przeprowadza się sigmoidoskopię – badanie mikroskopowe wycinka pobranego ze ściany jelita.
LECZENIE
Obecnie choroba Crohna jest nieuleczalna. Postępowanie medyczne mające na celu kontrolowanie przebiegu choroby obejmuje – w zależności od objawów klinicznych – podawanie leków i stosowanie odpowiedniej diety, leczenie szpitalne oraz ewentualnie leczenie operacyjne.
MEDYCYNA KONWENCJONALNA
Najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia objawów chorobowych jest ścisła współpraca chorego z lekarzem. Niektórzy lekarze uważają, że pacjenci długo nie mają nawrotów choroby, jeżeli zażywają leki stale, nawet gdy nie występują żadne objawy; inni twierdzą, że leki należy podawać dopiero po wystąpieniu objawów klinicznych. Dzieci z chorobą Crohna powinny spożywać pokarmy wysokobiałkowe i wysokokaloryczne, jest to bowiem niezbędne do prawidłowego fizycznego roz-woj u.
Sulfasalazyna, środek działający przeciwzapalnie, jest podstawowym lekarstwem stosowanym w medycynie konwencjonalnej. Może być stosowany długofalowo, nawet latami, w różnych dawkach w zależności od ciężkości przebiegu choroby. Steroidy, szczególnie prednizon, często zalecane jednocześnie z sulfasalazyną, zmniejszają stan zapalny w jelitach. Większość lekarzy nie decyduje się jednak na dłuższą kurację steroidami z powodu objawów ubocznych tych leków. Zastępczo można stosować inne leki działające immunosupresyjne, np. azatioprynę. Czasami chorym podaje się także środki przeciwbiegunkowe, najczęściej zawierające kodeinę. Ważnym elementem leczenia jest stosowanie odpowiedniej diety.
Jeżeli wystąpi nasilająca się biegunka z utratą masy ciała i odwodnieniem, pacjenta należy hospitalizować. W szpitalu otrzyma on płyny i leki dożylnie, w tym również leczenie dożylne sterydami. Często również odżywianie chorego przeprowadza się dożylnie, ponieważ w ten sposób łatwiej następuje regeneracja chorego jelita.
Jeżeli stan chorego nie poprawi się, konieczne jest leczenie operacyjne. Polega ono na chirurgicznym wycięciu najbardziej uszkodzonego odcinka jelita. Czasami trzeba wykonać ileostomię – całkowitą resekcję jelita; koniec jelita cienkiego wydobywa się na zewnątrz powłok brzusznych, tworząc tzw. sztuczny odbyt. Wypróżnianie następuje do woreczka plastikowego założonego na stałe na sztuczny odbyt. Mimo że nawet w takim przypadku mogą być nawroty choroby, objawy są mniej uciążliwe niż przed operacją.
Osoby cierpiące na chorobę Crohna przeżywają stresy psychiczne związane z tym uciążliwym przewlekłym schorzeniem. Pomocne w utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej są samopomocowe grupy wsparcia, gdzie można spotkać ludzi z podobnymi problemami. Grupy takie mogą powstać przy szpitalach, w których chorzy się leczą.
ODŻYWIANIE, WITAMINY I MINERAŁY
W fazie aktywnej choroby proces gojenia można przyspieszyć, pijąc sok z bogatych w chlorofil zielonych warzyw liściastych, np. kapusty, albo przyjmując tabletki chlorelli, glonu słodkowodnego. Pomocne może też być picie zupy z wodorostów morskich, np. morszczynu (Fucus spp.).
Niektórzy lekarze zalecają dietę niskotłuszczową o dużej zawartości białka i błonnika, z dodatkiem preparatów witamin B, witaminy A, magnezu, wapnia, cynku i miedzi. Przed zastosowaniem preparatów witaminowych czy mineralnych należy jednak skonsultować się z lekarzem albo dietetykiem, gdyż niektóre z nich działają przeczyszczająco bądź wywołują zaparcie.
Kwasy tłuszczowe n-3 nienasycone zawarte w olejach rybnych i siemieniu lnianym pomagają zredukować stan zapalny. Podobne działanie mogą wywierać flawonoidy, np. kwercytyna. Preparaty kwasów n-3 nienasyconych i flawonoidów można znaleźć w sklepach ze zdrową żywnością. Należy stosować się do wskazówek na etykiecie albo uzgodnić dawkowanie z lekarzem. Lekarz może też zalecić sproszkowane nasiona babki płesznika (Plantago psyllium), zawierające błonnik rozpuszczalny, aby zwiększyć masę stolca. Sproszkowane nasiona babki należy zmieszać z zimną wodą, wypić szybko i popić drugą szklanką wody w celu zintensyfikowania działania.
TERAPIE ZIOŁOWE
Sproszkowana kora wiązu Ulmus fulva działa kojąco na jelita. Należy rozpuścić 1/4 łyżeczki w szklance ciepłej wody i pić 4 razy dziennie. Kojąco działa na jelita także herbata z rumianku (Matricaria recutita), korzenia prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis) albo jagody wawrzynu (Myrica cerifera). Należy zaparzyć 1 łyżeczkę ziół w 1/4 litra wrzątku; pić 3 razy dziennie.
DOMOWE SPOSOBY LECZENIA
Przynajmniej raz dziennie pij sok ze świeżych jarzyn, szczególnie z kapusty i innych warzyw o zielonych liściach. Sałatki z surowego selera stanowią bardzo dobrą przekąskę. W przypadku biegunki pij herbatę z rumianku i napar z czarnych jagód.
JAK ŻYĆ PO ILEOSTOMII
Po wycięciu zmienionego zapalnie odcinka jelita chirurg wyłania kikut jelita cienkiego na zewnątrz, najczęściej w dolnej części brzucha, i tworzy rekonstrukcję odbytu, tzw. sztuczny odbyt, przez który oddawany jest stolec. Na to miejsce zakłada się plastikowy woreczek, w którym zbierają się masy kałowe. Trawienie nie odbywa się normalnie ze względu na brak części jelita i masy kałowe nie są tak uformowane, jak u zdrowego człowieka. Mają nieprzyjemny, lekko kwaskowaty zapach i są półpłynne. Pielęgniarka powinna nauczyć pacjenta zakładania plastikowego woreczka i utrzymywania odpowiedniej higieny tego miejsca. Niektórzy chorzy zmieniają woreczek codziennie, inni mogą go nosić nawet przez tydzień.
Organizm chorego człowieka szybko przystosowuje się do skróconego przewodu pokarmowego i początkowo płynne stolce zmieniają się i tworzą twardsze masy kałowe. Aby zapobiec nieprzyjemnemu zapachowi, do każdego nowego plastikowego woreczka można włożyć tabletkę aspiryny lub trochę sody. Ważne jest zachowanie bezwzględnej czystości okolicy sztucznego odbytu, skóra bowiem łatwo ulega zakażeniu i podrażnieniu. Chorzy po ileostomii mogą prowadzić niemalże normalny tryb życia – wykonywać prawie wszystkie czynności (nawet pływać) i prowadzić życie seksualne. Należy unikać niektórych pokarmów, takich jak kukurydza i inne warzywa bogate w błonnik, które mogą uniedrożnić ujście odbytu.
ZAPOBIEGANIE
Wprawdzie nie ma dowodu na to, że alergie pokarmowe są przyczyną choroby Crohna, jednak nadwrażliwość na niektóre składniki pokarmowe może wzmagać objawy choroby. Podejrzaną substancję należy wykluczyć z diety na 1 0 do 30 dni, a następnie ponownie włączyć i obserwować, czy wywoła nieprzyjemną reakcję. Częstymi alergenami są produkty mleczne, jajka i mąka.