OBJAWY
♦ Pozbawione barwnika (całkowicie odbarwione) plamy skórne zlokalizowane często dość symetrycznie po obu stronach ciała; granice plamy bielaczej są nieregularne i często przebarwione.
♦ Zmiany skórne pojawiają się w każdym wieku, ich występowanie można często powiązać z silnymi przeżyciami oraz stresem.
♦ Plany bielacze powstają częściej w miejscach wystawionych na działanie słońca – na twarzy, szyi i dłoniach, jednak mogą pojawić się na całym ciele.
♦ Bielactwu towarzyszy szybkie siwienie włosów, a twardówka (białkówka) oczu może zmieniać kolor.
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦ Zmiany bielacze są na tyle widoczne, że przeszkadzają ci prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie; istnieje wiele sposobów pomocy osobom z bielactwem.
Bielactwo, powodujące występowanie białych plam na skórze, jest problemem dotyczącym 2 milionów obywateli USA. Często plamy pojawiają się symetrycznie – np. na obu dłoniach powstają identyczne zmiany.
Bielactwo najczęściej ujawnia się u osób przed 20. rokiem życia, a przebieg choroby jest cykliczny – okresy szybkiej utraty barwnika w skórze przeplatane są okresami, kiedy nic lub prawie nic się nie dzieje.
Nasilenie zmian jest różne u różnych osób. U jednego chorego może pojawić się jednocześnie kilka małych plamek i nigdy więcej choroba już nie powróci, inny będzie cierpiał z powodu utraty barwnika w skórze prawie całego ciała. Czynniki wpływające na postęp choroby to stres oraz przemęczenie fizyczne.
Bielactwo nie wiąże się bezpośrednio z zaburzeniami funkcji innych, poza skórą, narządów i tkanek, jednak często towarzyszy chorobom tarczycy, niedokrwistości złośliwej, chorobie Addisona (niewydolność nadnerczy) oraz łysieniu plackowatemu. Bielactwo nie powoduje ryzyka dla zdrowia, ale szpeci i z tego powodu przysparza cierpień.
PRZYCZYNY
Przyczyny występowania bielactwa są nieznane; wiadomo jedynie, że choroba występuje rodzinnie. Zwiększone ryzyko bielactwa wiąże się z substancjami chemicznymi, a szczególnie z fenolem (powszechnie stosowanym w środkach dezynfekcyjnych) oraz katecholem (składnikiem barwników i garbników), a także ze stresem oraz różnymi chorobami i przemęczeniem fizycznym.
Zmiany bielacze powstają, gdy melanocyty (komórki skóry) tracą zdolność produkowania melaniny – naturalnego barwnika skóry, zapewniającego jej ochronę przed słońcem. Istnieją 3 teorie wyjaśniające przyczynę takiego zjawiska. Według pierwszej, nieprawidłowe komórki nerwowe, z których wywodzą się melanocyty, uszkadzają je; druga mówi o autoimmunologicznym charakterze zmian – melanocyty są niszczone wskutek nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej ustroju, rozpoznającego je jako komórki obce; trzecia twierdzi, że melanocyty u legają samodestrukcji wskutek nieprawidłowego działania, a ich pozostałości niszczą nowo powstające komórki (teoria reakcji auto-toksycznej).
LECZENIE
Jedynym sposobem pomocy chorym jest zwiększenie produkcji melaniny. Można to osiągnąć przez zmuszenie melanocytów do tego, aby „napłynęły” do chorobowo zmienionych miejsc skóry. Inna możliwość to przeszczep prawidłowych komórek barwnikowych. W tym celu wykorzystuje się metodę PUVA, która łączy działanie leku (psoralenu) z działaniem światła, a właściwie fal o długości określanej jako promieniowanie nadfiołkowe typu A. Leczenie takie okazało się skuteczne zwłaszcza u chorych ze znacznie zaawansowanymi zmianami skórnymi. Osobom dotkniętym bielactwem zaleca się także techniki relaksacyjne, zmniejszające poziom stresu i tym samym eliminujące jeden z ważniejszych czynników wystąpienia bielactwa.
MEDYCYNA KONWENCJONALNA
Istnieją dwie przeciwstawne metody leczenia odbarwień skóry: jedna zmierza do odtworzenia barwnika w obrębie plamy, a druga polega na odbarwieniu pozostałej, jeszcze prawidłowo zabarwionej skóry – skóra wygląda wtedy nienaturalnie blado, jednak ma jednolity kolor i znikają szpecące plamy. W przypadku małych zmian leczenie rozpoczyna się od miejscowego stosowania glikokortykosteroidów -wiele doniesień naukowych mówi o ich skutecznym działaniu na niewielkie odbarwienia. Gdy zmiany obejmują ponad 20% powierzchni skóry, stosuje się PUVA. U prawie połowy osób leczonych w ten sposób można uzyskać odtworzenie pigmentu w zajętych przez chorobę okolicach.
Ze względu na powikłania związane ze stosowaniem PUVA, do których zalicza się uszkodzenie wątroby, zaćmę oraz inne choroby oczu, reakcje fototoksyczne powodujące małe owrzodzenia skóry oraz nudności, naukowcy stale poszukują bezpieczniejszych metod terapii. Równie skutecznym lekiem jest kelina, substancja pochodząca z korzenia rośliny o łacińskiej nazwie Ammi visnaga. Nie powoduje ona reakcji fototoksycznej, niemniej stosowana w wysokich dawkach może wywoływać nudności, zawroty głowy, bezsenność oraz zwiększenie surowiczego stężenia enzymów wątrobowych.
Jeśli zmiany odbarwieniowe obejmują więcej niż połowę skóry, można zastosować drugi wariant leczniczy – odbarwienie całej skóry. Jednak zanim chory podejmie decyzję co do sposobu terapii, musi sobie zdawać sprawę z faktu, że depigmentacja jest zabiegiem nieodwracalnym, a cały cykl leczenia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Lekiem stosowanym w celu zniszczenia melanocytów jest mieszanina monobenzonu oraz hydrochinonu. Potencjalnymi działaniami niepożądanymi są miejscowe reakcje uczuleniowe (tzw. kontaktowe zapalenie skóry) oraz świąd znacznego stopnia, nadmiernie wysuszona skóra, złogi barwnika w rogówce i siwienie włosów.