OBJAWY
Choroba postępuje powoli, a pierwsze symptomy to uczucie słabości i lekkie drżenie rąk lub głowy. Objawy stopniowo nasilają się i mogą być następujące:
♦ Spowolnienie ruchów; chód drobnymi kroczkami; przygarbiona postawa ciała.
♦ Zaburzenia równowagi i trudności we wstawaniu z pozycji siedzącej.
♦ Stałe drżenie kciuków i palców wskazujących.
♦ Niewyraźna mowa, głos słaby i monotonny.
♦ W późniejszych stadiach – trudności w połykaniu.
♦ W stanach ciężkich – usztywnienie kończyn i tułowia; ubóstwo mimiki, szeroko otwarte oczy, brak odruchu mrugania.
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦ Zauważasz u siebie któryś z wymienionych wyżej objawów. We wczesnych stadiach choroby zastosowanie odpowiedniego leczenia może dawać dobre wyniki.
Choroba Parkinsona to schorzenie ludzi w starszym wieku, którego przyczyną są zmiany zwyrodnieniowe w układzie nerwowym, a szczególnie w obszarach mózgu zawiadujących aparatem ruchu. Pierwsze objawy choroby są trudne do zauważenia – uczucie osłabienia lub usztywnienia jednej nogi czy niewielkie drżenie jednej ręki w spoczynku (tzw. drżenie spoczynkowe), które mija w ruchu. Drżenie może nasilać się i obejmować coraz większe obszary ciała, mięśnie stają się coraz bardziej sztywne, pogarsza się koordynacja ruchów i pojawiają się kłopoty z utrzymaniem równowagi. Wymienionym objawom dość powszechnie towarzyszą depresja i inne zaburzenia emocjonalne.
Choroba pojawia się między 50. a 65. rokiem życia i dotyka 1% populacji w tej grupie wiekowej. Nieco częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Schorzenie bezpośrednio nie zagraża życiu, a stosowanie odpowiednich leków zmniejsza objawy. Około 50% chorych poddanych leczeniu zachowuje znaczną sprawność w okresie 1 0 lat od momentu stwierdzenia choroby.
PRZYCZYNY
Za motorykę naszego ciała są odpowiedzialne zwoje podstawy mózgu wydzielające dwa neuroprzekaźniki – dopaminę i acetylocholinę. W chorobie Parkinsona ulegają zwyrodnieniu komórki zwojów podstawowych wydzielające dopaminę i zaburzeniu ulega stan równowagi między dopaminą a acetylocholiną. Przyczyna choroby nie jest znana. Naukowcy uważają, że pewną rolę mogą odgrywać czynniki dziedziczne, infekcje wirusowe, zatrucie pestycydami, tlenkiem węgla czy manganem.
DIAGNOSTYKA I BADANIA
Objawy choroby są bardzo charakterystyczne i zwykle wystarczają do właściwego rozpoznania. Zaburzenia w mózgu mogą być wykrywane metodą emisyjnej tomografii pozytronowej.
LECZENIE
Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowej proporcji pomiędzy stężeniami dwóch neuroprzekaźników: acetylocholiny i dopaminy. W tym przypadku chodzi o zwiększenie stężenia dopaminy. Można tego dokonać na drodze farmakoterapii, chociaż neurochirurdzy opracowują już skuteczne leczenie chirurgiczne.
Rozwój choroby Parkinsona może być przez wiele lat powstrzymywany lekami. Najczęściej stosowana jest lewodopa (L-dopa), która w organizmie ulega przekształceniu w dopaminę (stosowanie samej dopaminy nie przynosi żadnych efektów-nie przekracza ona bariery krew-mózg). Aby zmniejszyć efekty uboczne stosowania leku (m.in. nudności), lewodopa jest stosowana razem z karbidopą, lekiem o zbliżonej budowie, lecz niektórzy pacjenci źle takie połączenie tolerują.
Ważne jest, aby razem z lewodopą nie stosować witaminy B , która zmniejsza efektywność działania leku.
Wielu lekarzy celowo opóźnia podawanie lewodopy chorym, ponieważ stosowana przez długi czas staje się nieefektywna. W badaniach naukowych wykazano, że łączne zażywanie lewodopy, karbidopy i chlorowodorku selegiliny zapobiega wielu niekorzystnym skutkom długotrwałego leczenia.
Pozytywne wyniki w leczeniu choroby Parkinsona uzyskano, stosując leki, które działają tak jak dopamina, a nie wpływają na jej poziom w mózgu. Dwa z nich, bromokryptyna i pergolid, wydają się bardzo skuteczne. Stosuje się też apomorfi-nę, benzotropinę, amantadynę i leki działające przeciwcholinergicznie (czyli zapobiegające objawom nadmiernego pobudzenia układu nerwowego przez acetylocholinę); osłabiają one objawy choroby poprzez stymulowanie uwalniania dopaminy z komórek nerwowych lub zmniejszanie efektów działania acetylocholiny.
Nowe, ale kontrowersyjne możliwości leczenia choroby Parkinsona stwarza neurochirurgia – dokonuje się wszczepienia do mózgu chorego komórek pochodzących z mózgu ludzkiego płodu. Właśnie źródło tych komórek stanowi przedmiot kontrowersji; metoda jest eksperymentalna, niestosowana rutynowo.
Inne ciągle jeszcze eksperymentalne metody to elektrostymulacja części mózgu zwanej wzgórzem lub jej zniszczenie (stereotaksja neurochirurgiczna). W niektórych badaniach zastosowanie tych metod u 80% pacjentów spowodowało ustąpienie drżenia mięśni i zmniejszyło ich sztywność.
W badaniach naukowych dotyczących leczenia choroby Parkinsona i innych chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego podejmowane są próby zastosowania tzw. czynnika wzrostowego pochodzącego z komórek gleju. Substancja ta występuje powszechnie w organizmie, a niektóre badania wykazały, że stosowanie jej w formie iniekcji zapobiega zmianom zwyrodnieniowym w komórkach mózgu i rdzenia kręgowego, zwłaszcza w komórkach produkujących dopaminę,
Ważnym elementem leczenia objawów choroby Parkinsona jest fizykoterapia, która może poprawić zdolności ruchowe, siłę mięśni i ułatwić utrzymanie równowagi.
U wielu pacjentów zmniejszenie możliwości ruchowych, a tym samym ograniczenie kontaktów z ludźmi i trudności w codziennym życiu powodują depresję. Pomagają wówczas leki przeciwdepresyjne, jak również wymiana doświadczeń z innymi osobami dotkniętymi tą chorobą.
ODŻYWIANIE, WITAMINY I MINERAŁY
Osoby z chorobą Parkinsona powinny zwracać baczną uwagę na swoją dietę; utrata masy ciała -wywołana prawdopodobnie uporczywymi mimowolnymi ruchami – to bardzo częsty problem przy tym schorzeniu.
Dieta zwana „programem 7:1″ – ze względu na proporcje węglowodanów i białek – przeznaczona jest dla pacjentów stosujących lewodopę (białka redukują efektywność leku). Wśród badaczy brak zgody co do tego, czy białka powinno się jadać przez cały dzień, czy tylko w wieczornym posiłku, kiedy interakcja z lewodopą nie stanowi takiego problemu. Należy ustalić z lekarzem, która metoda okaże się najlepsza w danym przypadku. W każdym razie dieta niskobiałkowa może wywołać niedobory wapnia, żelaza i witamin z grupy B; wskazane są zatem preparaty uzupełniające. (Jeżeli jednak zażywa się lewodopę bez karbidopy, należy unikać witaminy B6; będzieona ograniczać działanie leku).
Bób (Vicia faba) to naturalne źródło lewodopy. Pół filiżanki bobu zawiera jej 250 mg, czyli tyle co jedna pastylka. Nie należy jednak zastępować farmaceutyku bobem bez porozumienia z lekarzem.
Pacjenci z chorobą Parkinsona starają się usunąć zaparcia towarzyszące często schorzeniu, jedząc otręby. Niedawne badania wykazują, że otręby zawierają dużo witaminy B6, która osłabia skuteczność lewodopy, kiedy stosuje się tylko ten jeden lek. Otręby powinno się więc zastąpić sokiem ze śliwek, ziarnem i środkami przeczyszczającymi zawierającymi błonnik.
Wiadomo, że ostro przyprawione potrawy wywołują u niektórych osób z chorobą Parkinsona niekontrolowane ruchy ciała, toteż należy ich unikać.
OPIEKA DOMOWA
♦ Zamontowanie w domu wzdłuż ścian odpowiednich poręczy ułatwia choremu poruszanie się.
♦ Krzesła czy kanapy z wysokimi poręczami ułatwiają siadanie i wstawanie.
♦ Grube dywany czy wykładziny łagodzą skutki częstych upadków.